Πρακτικό θέμα στη Σύνθεση Δημοσίου Δικαίου
Με την από 1.6.2012 απόφαση του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου Διοικητικής Δικαιοσύνης (ά. 90 παρ. 1 Συντάγματος) η πρωτοδίκης Διοικητικών Δικαστηρίων Α παρελείφθη από προαγωγή σε Πρόεδρο Πρωτοδικών Δ.Δ., καθώς κρίθηκε ότι αδικαιολόγητα καθυστερούσε να εκδώσει απόφαση σε 150 υποθέσεις στις οποίες είχε ορισθεί ως εισηγήτρια. Η Α άσκησε την κατά το ά. 90 παρ. 3 Συντάγματος προσφυγή στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ως δευτεροβάθμιου Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου), επικαλούμενη τις δυσκολίες που είχε στην οικογένειά της (έπρεπε να υποστηρίξει ψυχικά τον άνεργο σύζυγο, το παιδί της είχε δυσκολίες στο σχολείο), πλην όμως η προσφυγή της απερρίφθη με την από 15.11.2012 απόφαση, η οποία επικύρωσε την παράλειψη της Α από προαγωγή. Κατόπιν τούτου, η Α κατέθεσε στις 10.12.2017 αγωγή κατά του Δημοσίου ενώπιον του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, ζητώντας αποζημίωση 100.000 ευρώ λόγω ηθικής βλάβης την οποία υπέστη από την παράλειψή της, καθώς εκτέθηκε από τις σχετικές αποφάσεις ως οκνηρή ενώπιον των συναδέλφων της και του κοινωνικού της κύκλου. Στην αγωγή της δε η Α ισχυρίζεται ότι η απόφαση παράλειψής της είναι παράνομη διότι παραβιάζει τη συνταγματική προστασία του γάμου και της οικογένειας. Το Δημόσιο αντέτεινε ότι το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο Διοικητικής Δικαιοσύνης (Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο) ασκεί μεν διοικητικές αρμοδιότητες στον χώρο της δικαιοσύνης, πλην όμως δεν αποτελεί όργανο της εκτελεστικής λειτουργίας, αλλά δικαστικό όργανο. Ως εκ τούτου, ακόμη και αν θεωρούσε κανείς ότι προκειμένω παραβιάσθηκε το ά. 21 παρ. 1 του Συντάγματος, δεν δημιουργείται αστική ευθύνη του Δημοσίου βάσει του ά. 105 ΕισΝΑΚ. Η Α αντιμέτωπη με τους ισχυρισμούς αυτούς, υποβάλει αίτηση ενώπιον της Επιτροπής του ά. 1 ν. 3900/2010 με την οποία ζητεί να εκδικασθεί η υπόθεση απευθείας στο Συμβούλιο της Επικρατείας, διότι το νομικό πρόβλημα που αναφύεται, λαμβανομένων υπόψη των ισχυρισμών του Δημοσίου, είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτεί απευθείας κρίση ανώτατου δικαστηρίου. Με την από 15.1.2018 απόφασή της, η Επιτροπή απέρριψε το αίτημα επειδή η Α δεν κατέβαλε το παράβολο των 300 ευρώ που προβλέπεται στο ά. 1 του ν. 3900/2010 ως προϋπόθεση του παραδεκτού. Ερωτάται:
- α) Είναι βάσιμος ο υπερασπιστικός ισχυρισμός του Δημοσίου; β) Υπό ποιες προϋποθέσεις, κατά τη γνώμη σας, θα μπορούσε να συντρέχει αστική ευθύνη του Δημοσίου εν προκειμένω; (4 μονάδες)
- Κατά τη γνώμη σας, η απαίτηση παραβόλου 300 ευρώ για το παραδεκτό της αιτήσεως του ά. 1 ν. 3900/2010 παρουσιάζει προβλήματα συνταγματικότητας; Εξηγήστε την άποψή σας (2 μονάδες).
- Είναι νόμω βάσιμος ο ισχυρισμός που προέβαλε η Α για να θεμελιώσει την αίτηση για τη διενέργεια πρότυπης δίκης του ά. 1 ν. 3900/2010; (1 μονάδα)
- Μετά από την απόρριψη της αίτησης της Α, η δίκη επί της αγωγής της διεξάγεται στο Τριμελές Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών στις 10.3.2018. Το Δημόσιο προβάλλει τον ισχυρισμό ότι η αξίωση της Α σε κάθε περίπτωση παραγράφηκε, εφόσον η Α δεν επέδωσε την αγωγή της στο Δημόσιο. Θα γίνει δεκτός ο ισχυρισμός αυτός; (1 μονάδα)
- Τελικώς, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκρινε ως βάσιμη την αγωγή της Α και της επιδίκασε αποζημίωση 80.000 ευρώ. Αν υποθέσουμε ότι δεν είναι μικρός ο αριθμός των δικαστών (όλων των κλάδων της δικαιοσύνης) που παραλείπονται ετησίως, θα μπορούσε εν προκειμένω το Διοικητικό Πρωτοδικείο να διαμορφώσει το διατακτικό της απόφασής του με τρόπο που να περιορίζει τον δημοσιονομικό αντίκτυπό της; Εξηγήστε. (2 μονάδες)
Με αφορμή το παραπάνω πρακτικό εξετάσθηκαν οι παρακάτω θεματικές:
1. Αστική ευθύνη του δημοσίου (105 ΕισΝΑΚ) από νόμιμες πράξεις (άρθ. 4 παρ. 5 Σ, Sonderopfertheorie, rupture de l’égalité devant les charges publiques) και από πράξεις των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας. Στο πλαίσιο αυτό αναλύθηκαν η απόφαση ΣτΕ Ολ 1501/2014 και τα σημεία τριβής με συνταγματικές διατάξεις που ανέδειξε η μειοψηφία, οι αποφάσεις ΣτΕ Ολ 3669/3006 και ΣτΕ Ολ 22/2007 περί δυνατότητας αποζημίωσης από κυβερνητικές πράξεις (νόμιμες πράξεις), η νομολογία των Δικαστηρίων της Ένωσης που οδήγησε στην ΣτΕ Ολ 1501/2014 (Francovich, Bracherie du pêcheur, Dillenkofer, Hedley Lomas, Köbler, Traghetti) με αναφορά στην αρχή της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου, όπως και oι πιο πρόσφατες αποφάσεις ΣτΕ 48/2016, ΣτΕ 1047/2016, ΣτE 1330/2016 [www.prevedourou.gr, Αστική ευθύνη του Δημοσίου από πράξεις οργάνων της δικαστικής εξουσίας (ΣτΕ 48/2016, ΣτΕ 1047/2016, ΣτE 1330/2016)] που παγίωσαν και εξειδίκευσαν τη νομολογιακή κατασκευή.
2. H προβληματική της σχέσης των δικαστικών δαπανημάτων (παράβολο) με το δικαίωμα δικαστικής προστασίας στο πλαίσιο του μηχανισμού της πιλοτικής δίκης (με αναφορά στη βασική δομή του).
3. H παραγραφή απαιτήσεων κατά του Δημοσίου.