Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο
Διδάσκοντες: Κ. Γώγος/Ε. Πρεβεδούρου
Στο πλαίσιο του μαθήματος του Διοικητικού Δικονομικού Δικαίου (χειμερινό εξάμηνο 2016-2017), από το διάγραμμα της ύλης (βλ. kgogos.wordpress.com), η κ. Πρεβεδούρου έχει διδάξει τα εξής:
Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2016:
Ι. Η διάρθρωση των διοικητικών δικαστηρίων σύμφωνα με το Σύνταγμα
Ειδικότερα αναπτύχθηκαν, αφενός, η έννοια, τα συνταγματικά θεμέλια και η ιστορική εξέλιξη της διοικητικής δικαιοσύνης και, αφετέρου, η οργάνωση των διοικητικών δικαστηρίων.
Βασική πηγή (από τα προτεινόμενα συγγράμματα) για την ως άνω ενότητα: Π. Λαζαράτου, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο, Εκδ. Θέμις, 2014, σσ. 1-22 και 67-84, Ε. Σπηλιωτόπουλου, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, τόμος 2, 2011, σσ. 1-41 και 65-71.
Δευτέρα 17 και 24 Οκτωβρίου 2016:
ΙΙ. Η δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων
α) Το συνταγματικό κριτήριο της «φύσης της διαφοράς» για τη διάκριση της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων από εκείνη των πολιτικών.
β) Η έννοια της διοικητικής διαφοράς
- Το οργανικό κριτήριο και τα σημεία όπου κάμπτεται.
- Η λειτουργική θεώρηση των διοικητικών αρχών.
- Τα διφυή νομικά πρόσωπα.
- Πράξεις της διοίκησης που δεν διέπονται από τους κανόνες του δημοσίου (διοικητικού) δικαίου.
γ) Η διάκριση των δικαιοδοσιών σε ειδικές περιπτώσεις
- Διαφορές από διοικητικές συμβάσεις.
- Διαφορές προσωπικού ιδιωτικού δικαίου του δημοσίου.
- Η δικαστική αμφισβήτηση πρωτοκόλλων διοικητικής αποβολής και επιβολής προστίμου λόγω καταπάτησης ακινήτων του κράτους.
- Διαφορές κατά τη διοικητική εκτέλεση.
- Διαφορές από αυτοκινητικά ατυχήματα.
- Διαφορές στο πλαίσιο του αθλητισμού.
δ) Η δυνατότητα υπαγωγής από τον νομοθέτη κατηγοριών διοικητικών διαφορών στα πολιτικά δικαστήρια και τανάπαλιν χάριν της ενιαίας εφαρμογής της αυτής νομοθεσίας (άρθρα 94 παρ. 3 και 17 παρ. 4 εδ. γ΄ Συντ.).
ε) Το πρόβλημα της διαιτησίας σε διοικητικές διαφορές .
Βασική πηγή για την ως άνω ενότητα: 1) Β. Σκουρή, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα 1996, σσ. 155-201, 2) και Π. Λαζαράτου, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο, Εκδ. Θέμις, 2014, σσ. 34-47
Αναλύθηκαν οι ακόλουθες αποφάσεις: σχετικά με τα πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής: ΣτΕ 1152/2015, ΣτΕ Ολ 88/2011 [%cf%83%cf%84%ce%b5-88]˙ σχετικά με τα πρωτόκολλα επιβολής προστίμου λόγω αυθαίρετης χρήσης ακινήτων του κράτους: ΣτΕ Ολ 1467/1990, 1303/1997 [%cf%83%cf%84%ce%b5-%ce%bf%ce%bb-1303]˙ σχετικά με τη διοικητική εκτέλεση: ΣτΕ 743/1993 [%cf%83%cf%84%ce%b5-743] και ΣτΕ 354/2001 [%cf%83%cf%84%ce%b5-354]˙ σχετικά με τη διαταγή πληρωμής: ΑΕΔ 18/2005
Επίσης αναλύθηκε η απόφαση ΣτΕ Ολ 891/2008.
Δευτέρα 31 Οκτωβρίου και 7 Νοεμβρίου 2016:
ΙΙΙ. Η αγωγή (από την ενότητα: Τα ένδικα βοηθήματα στη διοικητική δικονομία)
- Η αυτοτέλεια της αγωγής
- Ενεργητική νομιμοποίηση
- Παθητική νομιμοποίηση
- Περιεχόμενο του δικογράφου της αγωγής
- Τρόπος άσκησης της αγωγής
- Δικονομικές συνέπειες της άσκησης της αγωγής
- Ουσιαστικές συνέπειες της άσκησης της αγωγής
- Η παρεμπίπτουσα αγωγή
- Η αναγνωριστική αγωγή
- Η αγωγή του Δημοσίου κατά ιδιώτη
- Η αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισμού
- Το περιεχόμενο της απόφασης επί αγωγής του ΚΔΔ
- Παραγραφή απαιτήσεων κατά του Δημοσίου
Βασική πηγή για την ως άνω ενότητα: Απ. Γέροντα, Επιτομή Διοικητικού Δικονομικού Δικαίου, 2014, σσ. 271-292, Π. Δ. Δαγτόγλου, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο, 2011, σσ. 601-635, Π. Λαζαράτου, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο, 2014, σσ. 492-553. Πρόσφατη σχετική νομολογία: παθητική νομιμοποίηση (ΣτΕ 2783, 2816/2015) [%cf%80%ce%b1%ce%b8%ce%b7%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%b9%ce%bc%ce%bf%cf%80%ce%bf%ce%af%ce%b7%cf%83%ce%b7], παραγραφή και υπολογισμός της αποζημίωσης (ΣτΕ 1084, 1085/2016) [%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%ae], αιτιώδης σύνδεσμος και ψυχική οδύνη (ΣτΕ 3839/2012) [%cf%83%cf%84%ce%b5-285-2011-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-3839-2012].
Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2016
Θα αναλυθούν τα ακόλουθα πρακτικά ζητήματα:
Πρακτικό 1
Τον Ιούνιο 2008 ο Α υπέβαλε προς το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας το αίτημα να αναγνωρισθεί ως αντιρρησίας συνείδησης, προκειμένου να εκπληρώσει εναλλακτική υπηρεσία αντί στρατιωτικής θητείας, προβάλλοντας λόγους που ανάγονται στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Σύμφωνα με τον νόμο «η αναγνώριση των αντιρρησιών συνείδησης και η διάθεσή τους στους φορείς του δημόσιου τομέα για εναλλακτική υπηρεσία, γίνεται με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, ύστερα από γνωμοδότηση ειδικής επιτροπής, που εξετάζει τη συνδρομή των προϋποθέσεων αναγνώρισης των ενδιαφερομένων ως αντιρρησιών συνείδησης». Η εν λόγω ειδική επιτροπή συνεδρίασε στις 15.7.2008 και κατόπιν εισήγησης του μέλους της, καθηγητή θεολογίας Β, απέρριψε το αίτημα του Α, καθώς διαπίστωσε ότι οι ισχυρισμοί του περί των θρησκευτικών του πεποιθήσεων δεν συνάδουν με τη συμπεριφορά που έχει τηρήσει μέχρι σήμερα, εφόσον ο Α επανειλημμένως συνελήφθη κατά τη διάρκεια επεισοδίων σε ποδοσφαιρικά γήπεδα. Ο Α έλαβε στις 22.8.2008 την από 14.8.2008 απόφαση του Υπουργού, ο οποίος επικαλείται την από 15.7.2008 απόφαση της επιτροπής και απορρίπτει το αίτημα του Α για αναγνώριση ως αντιρρησία συνείδησης. Μαζί με την εν λόγω Υπουργική απόφαση κοινοποιήθηκε στον Α και η απόφαση της επιτροπής. Την 25.10.2008 ο Α υπέβαλε προς τον Υπουργό προσφυγή, η οποία δεν προβλέπεται από διάταξη νόμου, με την οποία του ζήτησε να αναθεωρήσει την απόφασή του, επισημαίνοντας ότι το πρόσωπο που συνελήφθη να βιαιοπραγεί στα γήπεδα δεν ήταν ο Α, αλλά ο συνονόματος πρώτος εξάδελφός του. Την 1.12.2008 ο Α, που δεν είχε λάβει απάντηση στην προσφυγή του, την υποβάλλει εκ νέου στο Υπουργείο. Στις 27.12.2008 ο Α, ο οποίος δεν έχει νεότερα από το Υπουργείο, επιθυμεί να προσφύγει δικαστικώς.
Ερωτάται:
- Ποιο ένδικο βοήθημα μπορεί να ασκήσει και ενώπιον ποιου δικαστηρίου;
- Κατά ποιας πράξης ή ποιών πράξεων θα στραφεί ο Α και σε ποια προθεσμία;
- Το γεγονός ότι σύμφωνα με τον νόμο στην ως άνω επιτροπή κρίσεως αντιρρησιών συνείδησης δεν συμμετέχει καθηγητής θεολογίας, αλλά φιλοσοφίας, συνιστά λόγο παρανομίας; Αν ναι, ποιον;
- Ο ισχυρισμός που προέβαλε ο Α στην προσφυγή του συνιστά κάποιον λόγο παρανομίας; Θα χρειαστεί να τον προβάλει ο Α ξανά στο δικαστήριο ή μπορεί να ελεγχθεί και αυτεπαγγέλτως;
- Το «Σωματείο υπέρ των δικαιωμάτων», το οποίο έχει, μεταξύ άλλων, ως καταστατικό του σκοπό «την υπεράσπιση των αντιρρησιών συνείδησης», μπορεί να συμμετάσχει στη δίκη που θα ξεκινήσει ο Α;
Πρακτικό 2
O Κανονισμός (ΕΚ) 2079/1992 του Συμβουλίου της 30ης Ιουλίου 1992 «για τη θέσπιση κοινοτικού καθεστώτος παροχής ενισχύσεων στην πρόωρη συνταξιοδότηση των γεωργών» (E.E. L.215), προβλέπει την πρόωρη συνταξιοδότηση γεωργών ως συνοδευτικό μέτρο της εφαρμοζόμενης κοινής γεωργικής πολιτικής, που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της πρόωρης παύσεως της γεωργικής δραστηριότητας, για εμπορικούς σκοπούς, από γεωργούς τουλάχιστον 55 ετών, οι οποίοι καθίστανται δικαιούχοι ενισχύσεως καθώς και στην αντικατάστασή τους από άλλους ικανούς να βελτιώσουν την οικονομική βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, παράλληλα δε θεσπίζει κοινοτικό καθεστώς παροχής ενισχύσεως για την πρόωρη συνταξιοδότηση γεωργών, το οποίο «συγχρηματοδοτείται από το Ε.Τ.Π.Γ.Ε., τμήμα Εγγυήσεων». Προς υλοποίηση του Κανονισμού αυτού εκδόθηκε, βάσει της εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 1 του ν. 2237/1994 (Α΄ 149), η 407756/601/Β711/1994 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικών και Γεωργίας «Πρόγραμμα Πρόωρης Συνταξιοδότησης Αγροτών στα πλαίσια εφαρμογής του Καν. (ΕΟΚ) 2079/92» (Β΄ 711), με την οποία, κατά το άρθρο 1 αυτής, «καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις και οι περιορισμοί υπό τους οποίους ισχύει το πρόγραμμα της Πρόωρης Συνταξιοδότησης των Αγροτών με εφαρμογή του Καν. (ΕΟΚ) 2079/92, όπως αυτό εγκρίθηκε με την αριθμ. (94) 1282/14.7.94 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής…».
Με την 1404/1-2-2005 απόφαση του Νομάρχη Αιτωλοακαρνανίας, εγκρίθηκε η ένταξη του Α στο κατά τον Κανονισμό ΕΚ 2079/92 του Συμβουλίου πρόγραμμα πρόωρης συνταξιοδοτήσεως γεωργών από 1.1.2005. Ακολούθως, με την 2400/20-10-2005 απόφαση του ιδίου, ανακλήθηκε η προαναφερόμενη 1404/2005 απόφαση και, αφετέρου, διεγράφη αυτός από δικαιούχος αποζημίωσης για πρόωρη συνταξιοδότηση αγροτών, περαιτέρω δε επιβλήθηκε σ’ αυτόν η επιστροφή του ήδη καταβληθέντος ποσού της αποζημίωσης αυτής ως αχρεωστήτως καταβληθέντος. Κατά την τελευταίας αυτής απόφασης ο Α ασκεί την από 2.11.2005 ένσταση ενώπιον του Nομάρχη Αιτωλοακαρνανίας, που απορρίπτεται με την υπ’αριθμ. 6652/20.11.2005 απόφαση του τελευταίου.
Ερωτάται:
- Ενώπιον ποίου δικαστηρίου και με ποιο ένδικο βοήθημα, μπορεί να επιδιώξει τη δικαστική του προστασία ο Α;
- Ποιες πράξεις θα αποτελέσουν αντικείμενο προσβολής; Η ένσταση είναι μία απλή διοικητική προσφυγή.
- Παραδεκτώς ασκεί παρέμβαση υπέρ του Α ο σύλλογος συνταξιούχων αγροτών Αιτωλοακαρνανίας με υπόμνημα που καταθέτει 1 ημέρα πριν τη συζήτηση ο πληρεξούσιος δικηγόρος του συλλόγου;
Δευτέρα 21 και 28 Νοεμβρίου 2016 :
δ) Η υπαλληλική προσφυγή ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας: διάκρισή της από άλλα ένδικα βοηθήματα που ασκούνται σε υπαλληλικές διαφορές και θεμελιώδεις κανόνες εκδίκασής της.
- Συνταγματική κατοχύρωση υπαλληλικής προσφυγής
- Διαφορές υποκείμενες σε υπαλληλική προσφυγή ενώπιον του ΣτΕ
- Προθεσμία άσκησης
- Εκ του νόμου αναστολή
- Εξουσίες του Δικαστηρίου
Παρέμβαση
Βασική πηγή για την ως άνω ενότητα: Απ. Γέροντα, Επιτομή Διοικητικού Δικονομικού Δικαίου, 2014, σσ. 126, Π. Δ. Δαγτόγλου, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο, 2011, σ. 585, Π. Λαζαράτου, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο, 2014, σσ. 638-654, Επ. Σπηλιωτόπουλου, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, τόμος 2, σ. 147-149, 164-167
Θα αναλυθεί και το ακόλουθο πρακτικό (εξετάσεις Ιουνίου 2013)
Πρακτικό θέμα
Με νόμο του έτους 1991 ορίζεται ότι η κατάργηση και συγχώνευση των σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης γίνεται με αποφάσεις του Υπουργού Παιδείας που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως μετά από γνώμη του οικείου δημοτικού συμβουλίου. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, η οποία δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 20.5.2012, συγχωνεύθηκαν, από το σχολικό έτος 2012-2013, το Δημοτικό Σχολείο Καλού Νερού και το Δημοτικό Σχολείο Δροσιάς, σε μια νέα σχολική μονάδα, το 1ο Δημοτικό Σχολείο με έδρα τη Δροσιά. Προηγουμένως το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Δροσιάς, στην εδαφική περιφέρεια του οποίου βρίσκονται τα ως άνω δημοτικά σχολεία, είχε γνωμοδοτήσει αρνητικά, με την από 5.1.2012 απόφασή του, για τη συγχώνευση του δημοτικού σχολείου Καλού Νερού στο Δημοτικό Σχολείο Δροσιάς. Οι Χ, Ψ και Ω, υπό την ιδιότητα των κατοίκων του Καλού Νερού και οι Α και Β, υπό την ιδιότητα των γονέων ανηλίκων τέκνων που φοιτούν στο Δημοτικό Σχολείο Καλού Νερού, προσβάλλουν την ως άνω υπουργική απόφαση ασκώντας το προβλεπόμενο ένδικο βοήθημα ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου στις 30.9.2012 και ορίζεται δικάσιμος για τη συζήτηση της υπόθεσης η 1.3.2013.
Μετά την άσκηση του ως άνω ενδίκου βοηθήματος εκδόθηκε η από 10.12.2012 νεότερη απόφαση του Υπουργού Παιδείας με την οποία η συγχώνευση των προαναφερόμενων σχολικών μονάδων ρυθμίσθηκε με τον ίδιο τρόπο όπως και με την προσβαλλόμενη απόφαση, η οποία «ανακλήθηκε». Επίσης πριν από τη συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο, στις 1.3.2013, το ανήλικο τέκνο του Α δεν φοιτούσε πλέον στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Δροσιάς λόγω αλλαγής τόπου διαμονής των γονέων του.
Να απαντήσετε αιτιολογημένα στα εξής ερωτήματα:
Α) Ποια είναι η φύση της προσβαλλόμενης πράξης, ποιο ένδικο βοήθημα πρέπει να ασκηθεί (ανάλογα με το χαρακτήρα της διαφοράς ως ακυρωτικής ή ουσίας) και ενώπιον ποιου δικαστηρίου;
Β) Μπορούν οι ασκούντες το ένδικο βοήθημα να προβάλουν ότι η προσβαλλόμενη πράξη έχει εκδοθεί κατά κατάχρηση εξουσίας και να ζητήσουν από το δικαστήριο να λάβει υπόψη τις συνθήκες της περιοχής και την πραγματική κατάσταση των συγχωνευθέντων σχολείων, προκειμένου να εξαφανίσει την προσβαλλόμενη πράξη;
Γ) Η έκδοση της ως άνω από 10.12.2012 απόφασης του Υπουργού Παιδείας έχει επιρροή στο αντικείμενο της δίκης; Σε καταφατική περίπτωση σε ποιες δικονομικές ενέργειες πρέπει να προβούν οι ασκούντες το ένδικο βοήθημα;
Δ) Έχουν έννομο συμφέρον να ασκήσουν το ένδικο βοήθημα τα ως άνω πρόσωπα υπό τις ιδιότητες που επικαλούνται; Να εξειδικευθούν τα χαρακτηριστικά του εννόμου συμφέροντος για κάθε πρόσωπο ή κατηγορία προσώπων
Ε) Ασκείται εμπροθέσμως το ένδικο βοήθημα;
ΣΤ) Σε ποιόν λόγο θα εντάσσατε την περίπτωση της έκδοσης της ως άνω υπουργικής απόφασης παρά τη διατύπωση της αρνητικής γνώμης από το δημοτικό συμβούλιο;
Ζ) Μπορούν με υπόμνημα, το οποίο κατατίθεται κατά την ημέρα συζήτησης της υπόθεσης, οι ασκούντες το ένδικο βοήθημα να προβάλλουν ότι η προσβαλλόμενη απόφαση έχει εκδοθεί επί τη βάσει εξουσιοδότησης νόμου η οποία αντίκειται στο άρθρο 43 παρ. 2 εδάφιο β’ του Συντάγματος;
Δευτέρα 5 και 12 Δεκεμβρίου 2016
Η έφεση κατά τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας
Ι. Προσβαλλόμενες αποφάσεις
ΙΙ. Δικαιούμενοι σε άσκηση έφεσης
ΙΙΙ.Σχέση έφεσης και ανακοπής ερημοδικίας
IV. Λόγοι έφεσης – Στοιχεία του δικογράφου της έφεσης
V. Το απαράδεκτο της μεταβολής του αντικειμένου της έφεσης
VI. Η προθεσμία της έφεσης
VII. Το μεταβιβαστικό αποτέλεσμα της έφεσης
VIIΙ. Η απόφαση επί της έφεσης
IX. Ανασταλτικό αποτέλεσμα της έφεσης
X. Η αντέφεση
Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 2016
Η έφεση ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας
Ι. Εφαρμοζόμενες διατάξεις στην ακυρωτική έφεση
ΙΙ. Παραδεκτό της έφεσης
ΙΙΙ.Ανεπίτρεπτο δεύτερης έφεσης και αντέφεσης
IV. Γενικά στοιχεία του δικογράφου της ακυρωτικής έφεσης
V. Το ανασταλτικό αποτέλεσμα της ακυρωτικής έφεσης
VI. Παρέμβαση και πρόσθετοι λόγοι στην ακυρωτική έφεση
VII. Περαιτέρω δικονομικά ζητήματα
VIIΙ. Λογοι έφεσης – Η απόφαση επί της έφεσης
IX. Παραπομπή υποθέσεων κατ’άρθρο 67 του πδ 18/1989
X. Οι ανέκκλητες αποφάσεις του άρθρου 5Α του ν.702/1977
Δευτέρα 9-1-2017
Θα αναλυθούν οι αποφάσεις ΣτΕ 1918/2016 [A1918-2016] και 1919/2016 [A1919-2016].